Son zamanlarda sizlerin de biz hekimlerin de aklında hep yukarıdaki soru var. Hatta bu soru birkaç haftadır, biraz daha korkuya dönüşme eğiliminde. Soruyu tekrarlayalım: COVID kâbusu geri mi dönüyor? Her zamanki gibi sözü fazla uzatmadan -en azından elimizdeki mevcut verilere bakarak- gelin bugün bu mühim soruyu yanıtlamaya çalışalım.
BANA GÖRE
KORKMAYALIM AMA TEDBİRLİ OLALIM
Bilelim ki en azından şimdilik ciddi bir COVID virüsü saldırısıyla ya da COVID salgını tehdidiyle karşı karşıya değiliz. COVID virüsü tabii ki kaybolup gitmedi, varlığını hâlâ ve ısrarla sürdürüyor. Ve yine bilelim ki sürdürmeye de devam edecek, o da diğer pek çok kış virüsü gibi (inflüenza, parainflüenza, rhinovirus, RSV...) “kış virüs takviminde” yerini çoktan aldı... Bizimle birlikte yaşamını sürdürecek. Fırsat buldukça da varlığını bize hissettirecek, bizi hasta edecek. Yaklaşan kışla birlikte diğer kış virüslerine bağlı enfeksiyonlar gibi COVID-19 mutasyonu virüslere bağlı enfeksiyonlarda da artışlar, hızlanmalar, yoğunlaşmalar görülebilecek. Yapmamız gereken işler, almamız gereken tedbirler ise yine her kış yaptıklarımızdan pek de farklı olmayacak. Ama bu ve önümüzdeki birkaç kış için eskiye oranla biraz daha tedbirli olmamız, ağız, burun, boğaz ve el hijyeni/temizliği ve korunması bakımından biraz daha dikkatli davranmamız, hassasiyet düzeyimizi bir değil birkaç tık daha arttırmamız gerekiyor. AYRICA: Eğer riskli gruplardaysak GRİP AŞILARIMIZI mutlaka yaptıralım. Risk grubunda isek ZATÜRRE AŞILARINI da ihmal etmeyelim. Risk düzeyine göre, kalabalık ortamlarda MASKE TAKMA ve diğer tedbirleri almayı da bir kenara not edelim.
ÖZETLE: Çok şükür henüz kâbusun geri dönmesi en azından şimdilik söz konusu değil. Değil ama tedbirli olmamızda da fayda var. Özellikle enfeksiyon hastalıkları uzmanlarının ve Sağlık Bakanlığı’nın açıklamalarını dikkatle izlememiz gerekiyor.
İYİ BİLGİ
SİSLİ BEYİN TESTİ
Sisli beyin son yılların sık görülen sağlık sorunlarından biri. Özellikle kaygı bozukluğunu tetiklediği, bellek sorunlarını hızlandırabildiği için de oldukça önemli bir mesele. Aşağıdaki 10 soruyu mevcut/muhtemel bir sisli beyin sorununun varlığını araştırmak için hazırladım. Eğer bu sorulardan 5 veya daha fazlasını “Evet” diye yanıtlarsanız konuyu ciddiye almanızı ve bir sağlık yardımı almayı düşünmenizi öneririm. O sorular için yandaki kutuya geçebilirsiniz...
KESİP SAKLAYIN 1
10 SORUDA SİSLİ BEYİN
SORU 1- Unutkanlık, dikkat dağınıklığı, odaklanma/konsantrasyon eksikliği ile ilgili sorunlarınız var mı?
SORU 2- Düşüncelerinizi toparlamada ve kelime bulmada zorlanmalarınız oluyor mu?
SORU 3- Eşyalarınızı bulamama, sık sık eşya kaybetme, günlük sıradan işleri bile birbirine karıştırma gibi problemler yaşıyor musunuz?
SORU 4- Karar vermede zorlanma, bir işe başlama ya da tamamlamada güçlüğünüz var mı?
SORU 5- Uyku sorunları yaşıyor musunuz?
SORU 6- Neredeyse her sabaha yorgun, isteksiz, mutsuz başlıyor musunuz?
SORU 7- Endişe ve kaygı haliniz var mı, olumsuz düşünceleriniz yoğunlaştı mı?
SORU 8- Gereksiz öfke atakları, ölçüsüz tepkiler yaşıyor musunuz?
SORU 9- Giderek artan bir tükenmişlik hissi ruh ve bedeninizi sarmalıyor mu?
SORU 10- Gün içinde uyuklamalar, kafa karışıklıkları, bilinç dalgalanmaları yaşıyor musunuz?
NOT: Sorulardan 5 veya daha fazlasına “Evet” yanıtı veriyorsanız sorunu lütfen ciddiye alın.
KESİP SAKLAYIN 2
FİBROMİYALJİNİZ VAR MI
Fibromiyalji de tıpkı sisli beyin gibi giderek daha sık karşılaştığımız yaygın sağlık problemlerimizden biri olma yolunda. Prensip olarak da bana göre öncelikle “psikosomatik” bir problem. Genelde duygu durumu bozukluğu, kaygı endişe hali gibi ruhsal/duygusal problemleri olanlarda daha sık görülüyor. Ne var ki yaşattığı “GEZİCİ AĞRILAR, İLERLEYİCİ YORGUNLUK HALİ, DERİNLEŞEN UYKU PROBLEMLERİ, ÖNLENEMEYEN RUHSAL ÇÖKKÜNLÜK HALİ” dörtlüsü nedeniyle yaşam kalitesinde ciddi düşmelere yol açabiliyor. Klinik pratikte sıradaki kutuda özetlediğim 10 belirti, en sık gördüğümüz fibromiyalji işaretidir.
KESİP SAKLAYIN 3
FİBROMİYALJİNİN 10 İŞARETİ
Eğer aşağıdaki 10 belirtiden çoğu giderek artan bir sıkılıkta sizi rahatsız etmeye başlamışsa fibromiyalji konusunda biraz daha bilgilenmenizde fayda var diyebilirim. İşte o belirtiler/işaretler...
BİR: Gezici, şiddeti ve sıklığı giderek artan kas, kemik, eklem ve baş ağrıları.
İKİ: Yorgunluk ve enerjisizlik.
ÜÇ: İlerleyici bitkinlik.
DÖRT: Anlamsız bir zihinsel yorgunluk.
BEŞ: Uyku sorunları.
ALTI: Kabızlık.
YEDİ: Gaz ve şişkinlik atakları.
SEKİZ: Sinirlilik, gerginlik, öfkede artma.
DOKUZ: Konsantrasyon/odaklanma kaybı.
ON: El ve ayaklarda uyuşmalar, karıncalanmalar, yanmalar ve kramplar.
UNUTMAYIN
SAĞLIK DÜŞMANI İLK 10 BESİN
1- Her türlü şeker
2- Şeker veya tatlandırıcı eklenmiş her türlü içecek.
3- Beyaz un ile üretilmiş her türlü besin.
4- Yağda kızartılmış her çeşit gıda.
5- İşlenmiş, tütsülenmiş her türlü et ürünü.
6- Un, şeker ve margarin karışımı içeren atıştırmalıklar.
7- Krema eklenmiş pirinç pilavı.
8- Aşırı tuzlu her çeşit besin.
9- Ateşte/kömürde hazırlanmış ızgara besinler.
10- Hazır soslar ve salatalar.
Gönder